Από τότε που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα της χώρας μέχρι και τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, οι Αθηναίοι έλεγαν -κυριολεκτικά- το νερό νεράκι.
Έχουν ήδη γραφτεί σπουδαίες ιστορικές πραγματείες, έγιναν εκδόσεις και δημοσιεύτηκαν ιστορικές μονογραφίες.
Στην παλιά Αθήνα δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, όπως σήμερα, με τρεχούμενο νερό, μόνο κανένα πηγάδι εδώ και εκεί.
Για έναν περίπου αιώνα η ύδρευση ταλάνιζε την Αθήνα. Το παλαιό υδραγωγείο του Αδριανού είχε πάθει ανεπανόρθωτες ζημιές από τους πολέμους του ’21.
Η Αθήνα υδρευόταν από τις 55 δημοτικές βρύσες που υπήρχαν σε διάφορα σημεία, οι οποίες συνεισέφεραν ελάχιστα έως και καθόλου στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού.
Ατελείωτες οι ουρές των Αθηναίων καθημερινά σε αυτές με τους τενεκέδες και τις στάμνες, καυγάδες για τη σειρά και φασαρίες.
Ο «υποχθόνιος ποταμός»
του Δημάρχου Γ. Τσόχα
Το 1922, όταν δημάρχευε ακόμη ο Γεώργιος Τσόχας, η υδραυλική υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει στο κτήμα Συγγρού στο Μαρούσι έναν «υποχθόνιο ποταμό».
Συμφώνως προς όσα υποστήριζαν οι άνθρωποι του Δήμου Αθηναίων ο ποταμός αυτός είχε πλάτος 45 μέτρων και μπορούσε «να πνίξει κατά γράμμα και κατά πράγμα τας Αθήνας»!
Μάλιστα, η δημοτική υδραυλική υπηρεσία είχε υπολογίσει ότι με δαπάνη ενός εκατομμυρίου δραχμών θα διοχέτευε αμέσως σαράντα οκάδες νερού, το οποίο θα ανακούφιζε την πόλη εκείνο το καλοκαίρι, ενώ τον επόμενο χρόνο θα ακολουθούσε η μακρά σειρά των σαράντα μέτρων του ποταμού.
Εννοείται ότι μια τέτοια ανακάλυψη σε μια πόλη που διψούσε δεν ήταν απλώς σπουδαία, αλλά ήταν ζήτημα ύπαρξής της.
Η Αθήνα υδρευόταν από τις 55 δημοτικές βρύσες που υπήρχαν σε διάφορα σημεία, οι οποίες συνεισέφεραν ελάχιστα έως και καθόλου στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού.
Ατελείωτες οι ουρές των Αθηναίων καθημερινά σε αυτές με τους τενεκέδες και τις στάμνες, καυγάδες για τη σειρά και φασαρίες.
Ο «υποχθόνιος ποταμός»
του Δημάρχου Γ. Τσόχα
Το 1922, όταν δημάρχευε ακόμη ο Γεώργιος Τσόχας, η υδραυλική υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει στο κτήμα Συγγρού στο Μαρούσι έναν «υποχθόνιο ποταμό».
Συμφώνως προς όσα υποστήριζαν οι άνθρωποι του Δήμου Αθηναίων ο ποταμός αυτός είχε πλάτος 45 μέτρων και μπορούσε «να πνίξει κατά γράμμα και κατά πράγμα τας Αθήνας»!
Μάλιστα, η δημοτική υδραυλική υπηρεσία είχε υπολογίσει ότι με δαπάνη ενός εκατομμυρίου δραχμών θα διοχέτευε αμέσως σαράντα οκάδες νερού, το οποίο θα ανακούφιζε την πόλη εκείνο το καλοκαίρι, ενώ τον επόμενο χρόνο θα ακολουθούσε η μακρά σειρά των σαράντα μέτρων του ποταμού.
Εννοείται ότι μια τέτοια ανακάλυψη σε μια πόλη που διψούσε δεν ήταν απλώς σπουδαία, αλλά ήταν ζήτημα ύπαρξής της.
Τι απέγινε αυτός ο ποταμός; «Διέφυγε κάτω από το έδαφος, χωρίς να τον πάρωμεν χαμπάρι;», όπως χαρακτηριστικά αναρωτιόταν ο Θ. Βελλιανίτης. Η ανακάλυψη «έφυγε» μαζί με τον απελθόντα και πράγματι δημιουργικό Δήμαρχο Αθηναίων Γ. Τσόχα.
Ο διάδοχός του Σπύρος Πάτσης αναγκάσθηκε να ομολογήσει ότι μπορούσε να εξοικονομήσει λίγο περισσότερο νερό από τις προηγούμενες χρονιές, αλλά δεν ήταν δυνατόν να εξυπηρετηθεί μια πόλη που αριθμούσε πλέον 700 χιλιάδες κατοίκους.
Η «υπόγεια» λίμνη Τσίλλερ και οι…
τυφλές αγριόπαπιες
Αλλά η άποψη Τσόχα περί του νερού δεν ήταν πρωτόγνωρη στις αθηναϊκές εξελίξεις. Δεκάδες περιπτώσεις και ισάριθμα ανέκδοτα τεκμήρια περιμένουν τον αδηφάγο ερευνητή να τα ανακαλύψει και να τα δημοσιεύσει.
Μία τέτοια περίπτωση ήταν και αυτή του μηχανικού Παύλου Τσίλλερ, αδελφού του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1880, ο Παύλος Τσίλλερ υπέβαλε στον Χαρίλαο Τρικούπη μακρά έκθεση υποστηρίζοντας ότι στην Αττική υπήρχε μια απέραντη υπόγεια λίμνη, η οποία είχε τη δυνατότητα να υδρεύσει όχι μία αλλά τριάντα πόλεις σαν την Αθήνα.
Μάλιστα, ο Θ. Βελλιανίτης θυμόταν και λεπτομέρειες, όπως ότι στη λίμνη αυτή «θα υπήρχαν αφεύκτως και άφθονες αγριόπαπιες, έχουσαι το ελάττωμα να είνε τυφλές»!
Έτσι, εκτός από το νερό οι Αθηναίοι θα απολάμβαναν και κυνήγι «στραβό μεν, αλλ’ άφθονον». Ο κόσμος έμεινε κατάπληκτος από την ανακάλυψη. Αργότερα, όμως, μελέτες απέδειξαν ότι ούτε λίμνη ούτε στραβές αγριόπαπιες υπήρχαν. Σβήστηκε λοιπόν άδοξα ένα ωραίο θερινό όνειρο.
Ο Στέφανος Ξένος και ο πλωτός… ποταμός
Λίγο αργότερα διενεργήθηκαν δημοτικές εκλογές. Και πάλι το νερό αποτελούσε το φλέγον ζήτημα της επικαιρότητας αλλά και των προγραμμάτων των διαφόρων υποψηφίων δημάρχων και δημοτικών συμβούλων.
Ο Δήμαρχος που θα τοποθετούσε 30 βρύσες σε διάφορες γειτονιές μπορούσε να είναι βέβαιος ότι θα απολάμβανε την εμπιστοσύνη των συμπολιτών του. Πράγματι, παραμονές των εκλογών τοποθετούνταν βρύσες, οι οποίες ήταν καθ’ όλα λαμπρές, έχοντας μόνον το ελάττωμα της βρύσης των Αβδήρων, δηλαδή δεν πρόσφεραν νερό…
Οι υποψήφιοι που δεν βρίσκονταν στην εξουσία δεν μπορούσαν να τοποθετήσουν βρύσες. Οπότε, υπόσχονταν ότι θα μεταφέρουν τόσο νερό που σε κάθε άτομο θα αναλογούσαν πολλές εκατοντάδες οκάδες. Κατά περίεργο τρόπο, όλοι θα έβρισκαν τα νερά στο υπέδαφος της αττικής γης.
Χαρακτηριστικότερο και πολυσυζητημένο είναι ίσως το παράδειγμα του αξιοπρεπούς αλλά και δαιμόνιου δημοσιογράφου και μυθιστοριογράφου Στέφανου Ξένου (1821-1894).
Υποσχόταν ότι θα διατρήσει τον Βράχο της Ακρόπολης, απ’ όπου θα περνούσε η αύρα του Σαρωνικού δροσίζοντας τους καιόμενους Αθηναίους, ενώ θα μετέφερε ποσότητες υδάτων τέτοιες, ώστε να σχηματιστεί ένας πλωτός ποταμός.
Λευκά ατμόπλοια και … πράσινα όνειρα
Στον πλωτό ποταμό θα ανέπλεαν και θα κατέπλεαν λευκά ατμόπλοια, οπότε η Αθήνα, εκτός από την παλαιά οδό Φαλήρου, θα διέθετε και την… υγρή της λεωφόρο, μέσω της οποίας θα συγκοινωνούσε πλωτά με τη θάλασσα.
Η φαντασία του Στ. Ξένου, συγγραφέα του «Πατρόκλου Σκοπελίδου ή της πλεκτάνης των πλεκτανών», ήταν πλούσια και δημιουργούσε στην Αττική έναν ολόκληρο φανταστικό κόσμο. Έπλαθε μια Αθήνα την οποία θα ζήλευε ακόμη και το υγρό Λονδίνο.
Η ξηρά γη μετατρεπόταν σε πράσινο όνειρο με εξοχές, παραποτάμους, μεγάλα ξενοδοχεία και τεράστιες βιομηχανικές μονάδες. Ωστόσο, ο Στέφανος Ξένος δεν εκλέχθηκε Δήμαρχος Αθηναίων και η πόλη έχασε τη μεγάλη ευκαιρία.
Αλλά και σε επόμενες εκλογές, στις οποίες υποψήφιος Δήμαρχος ήταν ο περίφημος Ιωάννης Σουμαρίπας, παρουσιάστηκε το πρόγραμμά του στηριγμένο και αυτό στα πλούσια πλην υπόγεια ύδατα της αττικής γης.
Οι Αθηναίοι όμως δεν κατανόησαν το όραμα του Σουμαρίπα. Δεν τον εξέλεξαν Δήμαρχο χάνοντας την ευκαιρία να λύσουν το πρόβλημά τους.
Ο Νερουλάς
Μέσα σε όλες αυτές τις καταστάσεις η μόνη λύση που έδινε μια κάποια μικρή ανακούφιση στον απλό κοσμάκη ήταν ο νερουλάς.
Ο νερουλάς αναλάμβανε την τροφοδότησή του κόσμου με νερό, και έκανε χρυσές δουλειές.
Οι νερουλάδες μετέφεραν με τα κάρα τους και πουλούσαν νερό στην Αθήνα, στα σπίτια που διέθεταν δεξαμενές από τις πηγές των γύρω χωριών, όπως της Κηφισιάς και του Αμαρουσίου.
Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία.
Βέβαια στα χωριά δεν υπήρχαν αυτά τα δύο επαγγέλματα, διότι γάλα είχαν σχεδόν όλοι και νερό είχαν από τις κεντρικές βρύσες του χωριού, που το κουβαλούσαν οι γυναίκες με τις βαρέλες ή με πιο μεγάλα βαρέλια που τα φόρτωναν στο γαϊδουράκι !
Έκανε πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον τενεκέ.
Συνήθως είχε επάνω στον γάιδαρο του δυο βαρελάκια δεμένα ή σε ένα κάρο ένα-δυο μεγάλα βαρέλια με νερό και φώναζε στις γειτονιές ή χτυπούσε την κουδούνα του,
έτρεχαν έξω οι νοικοκυρές και οι υπηρέτριες από τα αρχοντικά με τα δοχεία τους και έπαιρναν το νερό, ενώ ταυτόχρονα γινότανε και το σχετικό «πηγαδάκι» για το κουτσομπολιό της ημέρας !
Ο πιο διάσημος νερουλάς της πατρίδας μας, ήταν ο γνωστός Ολυμπιονίκης Σπύρος Λούης.
Βέβαια πέρασαν τα χρόνια οι νερουλάδες άφησαν τα κάρα τους και χρησιμοποίησαν πλέον τις μηχανές -θα τις θυμάστε οι μεγαλύτεροι- αυτές με τις τρεις ρόδες, τέτοια τρίκυκλα κατέκλυσαν την πατρίδα μας μετά το 1940. Ίσως υπάρχουν ακόμα !
Μέχρι το 1924 η Αθήνα υδρευόταν κυρίως από τα νερά των πηγών της Πάρνηθας και από τον υπόγειο υδροφορέα.
Το 1925 άρχισαν να κατασκευάζονται τα πρώτα σύγχρονα έργα ύδρευσης στην περιοχή της Πρωτεύουσας.
Τη χρονιά αυτή υπογράφτηκε σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της Αμερικανικής Εταιρείας ULEN και της Τράπεζας Αθηνών για τη χρηματοδότηση και κατασκευή έργων ύδρευσης της Πρωτεύουσας.
Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε ιδρύθηκε η ΟΥΛΕΝ
ΠΗΓΕς Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς / Μικρός Ρωμιός
my-magazine/lolanaenaallo
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου