Στη μανουφακτούρα και στη χειροτεχνία ο εργάτης εξυπηρετείται από το εργαλείο, ενώ στο εργοστάσιο ο εργάτης υπηρετεί τη μηχανή. Εκεί η κίνηση του μέσου εργασίας ξεκινάει απ’ αυτόν, εδώ είναι υποχρεωμένος ν’ ακολουθεί αυτός τις κινήσεις του μέσου εργασίας. Στη μανουφακτούρα οι εργάτες είναι μέλη ενός ζωντανού μηχανισμού.
Στο εργοστάσιο υπάρχει ένας νεκρός μηχανισμός ανεξάρτητα από τους εργάτες, και οι εργάτες προσαρτούνται σ’ αυτόν σαν ζωντανά εξαρτήματα- «Η θλιβερή μονοτονία ενός ατέλειωτου μαρτυρίου της δουλειάς, όπου επαναλαβαίνεται διαρκώς το ίδιο μηχανικό προτσές, μοιάζει με το μαρτύριο του Σίσυφου. Το βάρος της δουλειάς πέφτει συνεχώς ξανά και ξανά σαν το βράχο του Σίσυφου πάνω στον αποκαμωμένο εργάτη». Ενώ η δουλειά στις μηχανές καταπονεί στο έπακρο το νευρικό σύστημα, πνίγει το πολύπλευρο παιχνίδι των μυώνων και στερεί από τον άνθρωπο κάθε ελεύθερη σωματική και πνευματική δραστηριότητα. Ακόμα και το ξαλάφρωμα της δουλειάς γίνεται μέσο βασανισμού, γιατί η μηχανή δεν απελευθερώνει τον εργάτη από την εργασία, αλλά την εργασία από το περιεχόμενο της.
Κάθε κεφαλαιοκρατική παραγωγή, εφόσον δεν είναι μόνο προτσές εργασίας, μα ταυτόχρονα είναι και προτσές αξιοποίησης του κεφαλαίου, έχει κοινό χαρακτηριστικό της ότι δε χρησιμοποιεί ο εργάτης τον όρο εργασίας, αλλά αντίστροφα ο όρος εργασίας χρησιμοποιεί τον εργάτη
μονάχα όμως με τις μηχανές η αντιστροφή αυτή αποκτάει μια τεχνικά χειροπιαστή πραγματικότητα. Στη διάρκεια του ίδιου του προτσές εργασίας, το μέσο εργασίας, με τη μετατροπή του σε αυτόματο, ορθώνεται απέναντι στον εργάτη σαν κεφάλαιο, σαν νεκρή εργασία, που εξουσιάζει και απομυζά τη ζωντανή εργατική δύναμη. “Όπως είπαμε κιόλας πιο πάνω, ο χωρισμός των πνευματικών δυνάμεων του προτσές παραγωγής από τη χειρωνακτική εργασία και η μετατροπή τους σε δυνάμεις κυριαρχίας του κεφαλαίου πάνω στην εργασία ολοκληρώνονται στη μεγάλη βιομηχανία που στηρίζεται στις μηχανές. Η μερική δεξιότητα του μεμονωμένου εργάτη, που δουλεύει στη μηχανή και που του αφαίρεσαν κάθε περιεχόμενο, εξαφανίζεται σαν μηδαμινό πάρεργο μπρος στην επιστήμη, μπρος στις τεράστιες φυσικές δυνάμεις και μπρος στη μαζική κοινωνική εργασία πού ενσαρκώνονται στο σύστημα των μηχανών και αποτελούν μαζί του τη δύναμη του «αφεντικού» (master).
Γιαυτό, σε περίπτωση σύγκρουσης με τα «χέρια», το αφεντικό αυτό, που στο μυαλό του είναι αχώριστα συνυφασμένα οι μηχανές και το μονοπώλιο του σ’ αυτές, αναφωνεί περιφρονητικά απευθυνόμενος στα «χέρια»: «Οι εργοστασιακοί εργάτες θάκαναν καλά να θυμούνται ότι στην πραγματικότητα η εργασία τους είναι ένα πολύ κατώτερο είδος ειδικευμένης δουλειάς, ότι καμιά άλλη δουλειά δεν μπορεί να μαθευτεί πιο εύκολα και ότι, παίρνοντας υπόψη την ποιότητα της καμιά άλλη δεν πληρώνεται καλύτερα, ότι καμιά εργασία δεν μπορεί, με μια τόσο σύντομη διδασκαλία στο λιγότερο έμπειρο, να προσφερθεί σε τέτοια αφθονία και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Στην πραγματικότητα οι μηχανές του αφεντικού παίζουν στην υπόθεση της παραγωγής πολύ σημαντικότερο ρόλο από το ρόλο της εργασίας και της δεξιότητας του εργάτη, που μπορεί να τη διδαχτεί κανείς με μαθήτευση 6 μηνών και που μπορεί να τη μάθει και ο τελευταίος σκαφτιάς».
Η τεχνική υποταγή του εργάτη στη μονότονη πορεία του μέσου εργασίας και η ιδιόμορφη σύνθεση του σώματος εργασίας από άτομα και των δυο φύλων και των πιο διαφορετικών ηλικιών δημιουργούν μια πειθαρχία στρατώνας, που διαμορφώνεται και γίνεται το ολοκληρωμένο καθεστώς του εργοστασίου και πού αναπτύσσει ως την ολοκλήρωση της την προαναφερμένη δουλειά της επίβλεψης, δηλ. ταυτόχρονα και το χωρισμό των εργατών σε χειρωνακτικούς εργάτες και σε επιστάτες εργασίας, σε κοινούς φαντάρους τής βιομηχανίας και σε υπαξιωματικούς τής βιομηχανίας. «Η κύρια δυσκολία στο αυτόματο εργοστάσιο συνίστατο στην πειθαρχία, που είναι απαραίτητη για να μάθουν τους ανθρώπους ν’ απαρνηθούν τις άταχτες συνήθειες τους στη δουλειά και για να τους κάνουν ένα με την αμετάβλητη κανονικότητα του μεγάλου αυτόματου.
Ήταν όμως ηράκλειο έργο η εφεύρεση και η πετυχημένη εφαρμογή ενός κώδικα πειθαρχίας, που ν’ ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στην ταχύτητα του αυτόματου συστήματος, και το ευγενικό αυτό έργο το πραγματοποίησε ο Αρκραϊτ! Ακόμα και σήμερα, που το σύστημα είναι οργανωμένο σ’ όλη του την εντέλεια, είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς κατάλληλους βοηθούς για το αυτόματο σύστημα ανάμεσα στους εργάτες πού έχουν φτάσει την ανδρική ηλικία…». Ο κώδικας του εργοστασίου, με τον όποιο το κεφάλαιο διατυπώνει την απόλυτη κυριαρχία του πάνω στους εργάτες του σαν ιδιώτης νομοθέτης και αυτεξούσια, χωρίς το χωρισμό των εξουσιών, τον τόσο αρεστό άλλωστε στους αστούς, και χωρίς το αντιπροσωπευτικό σύστημα, που τους αρέσει ακόμα περισσότερο, ο κώδικας αυτός είναι απλώς η κεφαλαιοκρατική γελοιογραφία της κοινωνικής ρύθμισης του προτσές εργασίας, που την κάνει απαραίτητη η συνεργασία σε πλατιά κλίμακα και η χρησιμοποίηση κοινών μέσων εργασίας, και ιδίως των μηχανών.Στη θέση του βούρδουλα του επιστάτη των δούλων μπαίνει το βιβλιάριο τιμωριών του επιστάτη εργασίας. “Όλες οι τιμωρίες ανάγονται φυσικότατα σε χρηματικά πρόστιμα και σε περικοπές από το μισθό, και η νομοθετική οξυδέρκεια των Λυκούργων του εργοστασίου κάνει γι’ αυτούς την παράβαση των νόμων τους ακόμα πιο επικερδή από την τήρηση τους”. (…)
Κ. Marx, “Το Κεφάλαιο”, Μέρος Τέταρτο: Η Παραγωγή της Σχετικής Υπεραξίας, Το εργοστάσιο, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 2002 (σελ. 438-441).
Η τεχνική υποταγή του εργάτη στη μονότονη πορεία του μέσου εργασίας και η ιδιόμορφη σύνθεση του σώματος εργασίας από άτομα και των δυο φύλων και των πιο διαφορετικών ηλικιών δημιουργούν μια πειθαρχία στρατώνας, που διαμορφώνεται και γίνεται το ολοκληρωμένο καθεστώς του εργοστασίου και πού αναπτύσσει ως την ολοκλήρωση της την προαναφερμένη δουλειά της επίβλεψης, δηλ. ταυτόχρονα και το χωρισμό των εργατών σε χειρωνακτικούς εργάτες και σε επιστάτες εργασίας, σε κοινούς φαντάρους τής βιομηχανίας και σε υπαξιωματικούς τής βιομηχανίας. «Η κύρια δυσκολία στο αυτόματο εργοστάσιο συνίστατο στην πειθαρχία, που είναι απαραίτητη για να μάθουν τους ανθρώπους ν’ απαρνηθούν τις άταχτες συνήθειες τους στη δουλειά και για να τους κάνουν ένα με την αμετάβλητη κανονικότητα του μεγάλου αυτόματου.
Ήταν όμως ηράκλειο έργο η εφεύρεση και η πετυχημένη εφαρμογή ενός κώδικα πειθαρχίας, που ν’ ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στην ταχύτητα του αυτόματου συστήματος, και το ευγενικό αυτό έργο το πραγματοποίησε ο Αρκραϊτ! Ακόμα και σήμερα, που το σύστημα είναι οργανωμένο σ’ όλη του την εντέλεια, είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κανείς κατάλληλους βοηθούς για το αυτόματο σύστημα ανάμεσα στους εργάτες πού έχουν φτάσει την ανδρική ηλικία…». Ο κώδικας του εργοστασίου, με τον όποιο το κεφάλαιο διατυπώνει την απόλυτη κυριαρχία του πάνω στους εργάτες του σαν ιδιώτης νομοθέτης και αυτεξούσια, χωρίς το χωρισμό των εξουσιών, τον τόσο αρεστό άλλωστε στους αστούς, και χωρίς το αντιπροσωπευτικό σύστημα, που τους αρέσει ακόμα περισσότερο, ο κώδικας αυτός είναι απλώς η κεφαλαιοκρατική γελοιογραφία της κοινωνικής ρύθμισης του προτσές εργασίας, που την κάνει απαραίτητη η συνεργασία σε πλατιά κλίμακα και η χρησιμοποίηση κοινών μέσων εργασίας, και ιδίως των μηχανών.Στη θέση του βούρδουλα του επιστάτη των δούλων μπαίνει το βιβλιάριο τιμωριών του επιστάτη εργασίας. “Όλες οι τιμωρίες ανάγονται φυσικότατα σε χρηματικά πρόστιμα και σε περικοπές από το μισθό, και η νομοθετική οξυδέρκεια των Λυκούργων του εργοστασίου κάνει γι’ αυτούς την παράβαση των νόμων τους ακόμα πιο επικερδή από την τήρηση τους”. (…)
Κ. Marx, “Το Κεφάλαιο”, Μέρος Τέταρτο: Η Παραγωγή της Σχετικής Υπεραξίας, Το εργοστάσιο, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 2002 (σελ. 438-441).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου